De term Doorbraaksocialist zal de oudere lezers wel het nodige zeggen, de jongeren daarentegen niet veel. Daarom eerst even een korte toelichting.
Na 1940 ontwikkelde zich een gedachte de oude ideologische scheidslijnen tussen protestanten, katholieken, liberalen en socialisten zoveel mogelijk op te heffen. Bekende aanhangers van deze zogenoemde Doorbraakgedachte waren socialisten als Willem Banning, Marinus van der Goes van Naters en Ko Suurhof, de katholieken Joan Willems en Geert Ruygers en de vrijzinnig democraat Willem Schermerhorn.
Reden waarom In 1946 de fusiepartij Partij van de Arbeid werd opgericht: een samengaan van de voormalige Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP), de Vrijzinnig Democratische Bond (VDB) en de Christelijk-Democratische Unie (CDU).
In Steenwijk sloot op 1 maart 1946 Upko Koenen zich, als eerste aanhanger in Steenwijk van deze Doorbraakgedachte, aan bij de net ervoor opgerichte afdeling van de PvdA. Over deze Upko Koenen verscheen eerder dit jaar een interessant boek, geschreven door zijn zoon Aeisso Upko. Een belangrijke man uit de naoorlogse socialistische beweging in Steenwijk, zoveel is zeker. Daarom is enige aandacht in de KoppeLinks m.i. zeker op z’n plaats.
Upko Koenen werd op 29 maart 1912 in de Oostwijkstraat te Steenwijk geboren. Wanneer hij de leeftijd van zes jaar bereikt gaat hij naar de school voor Christelijk Volksonderwijs. Zes jaar later wordt hij in de gelegenheid gesteld zijn opleiding te vervolgen aan de Christelijke ULO aan de Oostwijkstraat. Al op dertienjarige leeftijd kwam er een einde aan zijn schoolopleiding omdat de jonge Upko een werkkring had gevonden. Na diverse baantjes kwam hij in 1925 als handzetter in dienst van de drukkerij van Hovens Gréve in de Onnastraat. Op de zangvereniging Excelsior ontmoette Upko Femmie Evens, de dochter van een sigarenmaker, met wie hij zich in 1934 verloofde en in 1936 trouwde.
Als zeer gelovig mens was Upko betrokken bij het kerkelijk leven. Gedurende de oorlog fietste hij iedere twee weken op zondag van Steenwijk naar de zondagsschool in Nijensleek en was hij betrokken bij de Christelijke Jongelingsvereniging “Psalm 119:9a”.
Na een uitstapje van enkele jaren (de overname van een eigen drukkerij/boekhandel) benaderde Hovens Gréve de oud-medewerker Koenen op het eind van de oorlog de in zwaar weer verkerende drukkerij er weer bovenop te komen helpen.
Upko Koenen liet zich tijdens de Tweede Wereldoorlog in met illegale activiteiten (o.a. het veranderen van persoonsbewijzen). Als man bekend met de drukkerswereld hield hij zich bezig met de distributie en verspreiding van illegale bladen (o.a. Je Maintiendrai en Vrij Nederland).
Vrij snel na de oorlog dook het begrip Doorbraak op. De sterk verzuilde samenleving van voor de oorlog vroeg als het ware om vernieuwing. Upko Koenen voelde zich sterk aangetrokken tot de nieuwe beweging. Op 9 februari 1946 vond in Amsterdam het oprichtingscongres plaats van de PvdA. Vrijdag 1 maart werd de afdeling van de PvdA in Steenwijk opgericht en werd een bestuur gekozen met Hendrik de Vroome als voorzitter en Upko Koenen als bestuurslid. Enkele weken later, op 23 mei 1946, werd de kandidatenlijst voor de gemeenteraadsverkiezingen vastgesteld met op plaats vijf Upko Koenen. Bij de verkiezingen van de wethouders verwierf Koenen zevan van de dertien raadsleden. Er kan rustig worden gesproken van een bliksemcarrièrre: een jaar na de oolog werd hij lid van de PvdA, lid van de gemeenteraad en gevolgd door het wethouderschap.
Zijn benoeming in 1948 tot directeur van Hovens Gréve (uitgever ook van de Opregte Steenwijker Courant) vroeg zoveel van hem dat hij zich genoodzaakt zag van zijn wethouderschap af te zien. Voor de gemeenteraadsverkiezingen van 1949 werd Koenen als lijsttrekker van de PvdA gekozen. Wel zag hij van het wethouderschap af. Vier jaar later voerde hij opnieuw de lijst van de partij aan en kwam de PvdA als grootste uit de bus met 47,4 % van de stemmen. Desondanks werden de socialisten bij de wethoudersverkiezingen aan de kant gezet. In 1954 zag hij zich genoodzaakt, wederom vanwege zijn werkkring, zich terug te trekken als lid van de gemeenteraad. In december 1957 stelde hij zich, op verzoek van de plaatselijke PvdA, opnieuw beschikbaar voor de gemeenteraad van Steenwijk en in september 1958 werd hij, met algemene stemmen, opnieuw als wethouder gekozen. In 1962 nam Koenen wederom afscheid van de gemeenteraad. Voor de periode ’62-’66 stelde hij zich definitief niet meer beschikbaar voor de raad.
Upko Koenen was voor en na de oorlog een drukbezet man. Als kroniekschrijver in de Opregte betoonde hij zich vaardig met de pen. In tal van zeer uiteenlopende commissies nam hij zitting. Vanaf het prille begin tot zijn overlijden in 1967 was hij één van de belangrijke mensen die zich druk maakte voor de realisatie van rusthuis (thans zorgcentrum) Zonnekamp.
Na een kort ziekbed overleed deze markante doorbraak-socialist van het eerste uur op 3 mei 1967 aan een hartinfarct. Upko Koenen werd begraven op de Algemene begraafplaats aan de Meppelerweg.
Het rijkelijk geïllustreerde boek “Upko Koenen 1912-1967”, gedrukt bij BijzonderDruk te Steenwijk, is bij de boekhandel in Steenwijk te verkrijgen voor de prijs van € 19,50
Wim Heij
